Zespół Hornera: przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie. Co powinieneś wiedzieć o zespole Hornera

zespół HorneraZespół Hornera, nazywany również zespołem Bernarda-Hornera lub porażeniem okulosympatycznym, jest złożeniem objawów spowodowanych uszkodzeniem ścieżki nerwowej, prowadzącej od mózgu do twarzy i oka po jednej stronie ciała.

Typowe objawy zespołu Hornera to opadanie powieki i zmniejszenie rozmiaru źrenicy jednego oka przy jednoczesnym możliwym występowaniu innych zaburzeń. Podstawą postępowania medycznego jest diagnostyka w kierunku znalezienia źródła porażenia nerwu, a następnie wprowadzenie leczenia przyczynowego.

Przyczyny zespołu Hornera

Aby dobrze zrozumieć przyczyny objawów w zespole Hornera, przypomnijmy, czym jest układ współczulny. Układ współczulny jest częścią autonomicznego układu nerwowego (czyli działającego niezależnie od naszej woli), który reguluje rytm serca, rozmiar źrenic, ciśnienie krwi i dotlenienie organizmu w czasie szybkich zmian otoczenia, kiedy ważna jest mobilizacja organizmu. W warunkach fizjologicznych aktywacja włókien współczulnych nerwów powoduje m.in. rozszerzenie źrenicy i zwiększenie potliwości skóry.

Zespół Hornera może być spowodowany uszkodzeniem części włókien nerwowych układu współczulnego, w dowolnym miejscu ścieżki nerwowej. Uszkodzenie to może mieć różne podłoże, jak choćby uszkodzenia mechaniczne (wypadki, urazy twarzoczaszki, barku lub szyi), guzy i torbiele lub inne schorzenia. U dzieci zespół Hornera występuje jako powikłanie po obrażeniach głowy i ramion doznanych w czasie porodu, wad wrodzonych aorty lub przy wrodzonych guzach układu nerwowego.

Czasami przyczyny porażenia okulosympatycznego nie są możliwe do zidentyfikowania i wówczas określa się go jako idiopatyczny zespół Hornera.

Objawy zespołu Hornera

Najczęściej zespół Hornera manifestuje się zmniejszeniem źrenicy jednego oka (mioza), powodującym anizokorię, a więc różnicę w wielkości źrenic pomiędzy oczami. Dodatkowo, źrenica w oku po uszkodzonej stronie twarzy będzie słabo lub w ogóle nie reagowała na zmiany oświetlenia w stosunku do drugiego oka. Charakterystycznym objawem jest również opadnięcie powieki górnej (ptoza), czasem jednocześnie przy podniesieniu dolnej powieki. Oko może wyglądać na zapadnięte w oczodole.

U niektórych osób może wystąpić również zaburzenie lub brak potliwości uszkodzonej strony twarzy, nazywane anhydrozą. Jeśli zespół Hornera diagnozowany jest u dzieci lub w stanach długo trwających, to może wystąpić heterochromia tęczówek – oko po stronie uszkodzonej będzie jaśniejsze niż po stronie zdrowej.

Niektóre z wyżej wymienionych symptomów mogą być bardzo subtelne lub ujawniać się w określonych warunkach, np. wieczorem lub przy większym zmęczeniu, dlatego łatwo można je przeoczyć. Tym, co powinno nas zaniepokoić i skłonić do wizyty u lekarza, jest sytuacja, gdy objawy zespołu Hornera pojawiły się nagle, np. po urazie, lub gdy towarzyszą im zaburzenia widzenia, zawroty głowy, jednostronne osłabienie lub porażenie mięśni twarzy i silne, nagłe bóle głowy lub odcinka szyjnego kręgosłupa.

Zobacz też:

Retinopatia barwnikowa – przyczyny, objawy i formy leczenia

Negatywny wpływ światła niebieskiego na wzrok

Oscylopsja. Na czym polega ta choroba oczu, objawy, leczenie

Jak często badać wzrok?

Zespół Hornera – diagnostyka

Sam zespół Hornera można stosunkowo łatwo zdiagnozować, choćby przez analizę objawów i badanie oka, lub przez podanie do oka środków farmakologicznych w fizjologicznych warunkach zmieniających wielkość źrenic. Źrenica po stronie uszkodzenia zazwyczaj nie będzie reagować na zawarte w nich substancje. Wyjątkiem jest podanie półprocentowego roztworu apraklonidyny, po której w zdrowych źrenicach nie powinno się nic wydarzyć, natomiast źrenica w stanie porażenia okulosympatycznego rozszerzy się.

Warto jednak pamiętać, że zespół Hornera może być wynikiem uszkodzeń nerwów układu współczulnego o różnym podłożu. Lekarz prowadzący powinien skierować nas na dalszą diagnostykę w celu znalezienia przyczyny.

Zespół Hornera a inne schorzenia

Zespół Hornera bardzo często jest wynikiem urazów mechanicznych, lecz może świadczyć też o innych chorobach. Osoby pomiędzy 20 a 50 rokiem życia, u których do tej pory zespół nie występował, powinny być diagnozowane w kierunku takich schorzeń jak: nowotwory, udary, demielinizacja neuronów (czyli utrata osłonek ochronnych na neuronach), torbiele i jamistości kręgosłupa, urazy aorty. Niektóre uszkodzenia nerwów współczulnych mogą być stowarzyszone ze stwardnieniem rozsianym, tętniakiem mózgu, nowotworem tarczycy (również wrodzonym) i innymi. Czasem przyczyną mogą być urazy tętnic i żył szyjnych, migreny czy zapalenia ucha środkowego.

Porażenie okulosympatyczne może być również objawem charakterystycznym dla guza Pancoasta, nowotworu narastającego w szczytowej części płuc, który może naciekać na pień współczulny i w rezultacie uszkadzać go. Dlatego właśnie niezmiernie ważne jest zgłaszanie się do lekarza przy zaobserwowaniu u siebie symptomów zespołu Hornera.

Zespół Hornera – leczenie

Leczenie zespołu Hornera opiera się na leczeniu przyczyny wywołującej to schorzenie. Dlatego tak istotna jest kompleksowa diagnostyka w kierunku kwalifikacji jego podłoża.

Od redakcji:
Artykuł przygotowany przez zespół optometrystów pod redakcją mgr Justyny Iżykowskiej, którzy odpowiedzialni są za realizację Poradnika Optometrysty Szkla.com. Zawarte w nim informacje o tematyce medycznej mają charakter poglądowy i nie mogą być traktowane jako profesjonalna porada lekarska – w tym celu należy skonsultować się z okulistą lub optometrystą.

Źródła informacji:
[1] Dutkiewicz Justyna, Friedman Andrzej, Zespół Hornera u pacjentki z guzem Pancoasta – opis przypadku [w:] „Via Medica”, Polski Przegląd Neurologiczny, 2018, 14(3), s. 170 – 172
[2] Zespól Hornera – leczenie i przyczyny objawu Hornera. Medme.pl
[3] Horner syndrome. Mayo Clinic
[4] Zespół Hornera – objawy, leczenie i przyczyny syndromu. TVN Zdrowie
[5] Zespół Hornera. Medonet.pl

Ocen: 5
Nie ma jeszcze komentarzy

Zostaw odpowiedź

Twój adres email nie będzie publikowany