Szczepienia przeciw pneumokokom – prawdy i mity

Szczepienia przeciwko pneumokokom oraz zagrożenia, jakie niosą za sobą choroby pneumokokowe rodzi wiele pytań. Zwłaszcza wśród rodziców i opiekunów. By rozwiać krążące wokół tego tematu mity i wątpliwości dr Hanna Czajka odpowiedziała na najczęściej zadawane przez nich pytania.

• Czy rodzic lub starsze rodzeństwo może zarazić niemowlaka chorobą pneumokokową?

Nosicielstwo Streptococcus pneumoniae jest powszechne, a najliczniejszą grupą nosicieli są dzieci w wieku do 10 lat. Bakterie zasiedlają jamę nosowo-gardłową nie powodując objawów chorobowych, natomiast nosiciel ma zdolność zakażania swego otoczenia. Stąd najbliższe otoczenie niemowlęcia może stanowić dla niego zagrożenie zakażeniem pneumokokami. Niemowlęta mają bowiem niewykształcony jeszcze układ odporności do zwalczania takich bakterii jak pneumokoki.

• Czy można zrobić dziecku badanie na obecność bakterii pneumokokowych? Jeśli tak to jakie?

Badanie bakteriologiczne wykonuje się w trakcie choroby, po wystąpieniu objawów klinicznych wskazujących na możliwość infekcji bakteryjnej. Badanie zdrowej osoby nie ma uzasadnienia, ponieważ samo stwierdzenie nosicielstwa bakterii w jamie nosowo-gardłowej nie jest wskazaniem dla podjęcia leczenia.

• Czy jeśli dziecko jako niemowlę przybyło chorobę w wyniku zakażenia pneumokokowego to czy warto je później szczepić? Np. kiedy odbywają się szczepienia w żłobku?

Przebycie choroby pneumokokowej przez dzieci, zwłaszcza w dwóch pierwszych latach życia, nie pozostawia odporności na kolejne zakażenie. Szczepienia warto wykonywać  nawet u starszych dzieci, ponieważ przebycie zakażenia jednym typem bakterii, nie chroni przed innymi typami. W szczepionce jest obecnie 10 lub 13 serotypów bakterii Streptococcus pneumoniae. Polski Program Szczepień Ochronnych uwzględnia stosowanie szczepionki pneumokokowej bezpłatnie w grupach ryzyka, do których należą dzieci chorujące przewlekle oraz urodzone przedwcześnie. Samo uczęszczanie do żłobka nie stanowi podstawy do nieodpłatnego przeprowadzenia szczepienia.

• Czy zaszczepienie dziecka, które ma opryszczkę grozi powikłaniami?

Nie ma doniesień naukowych na ten temat. Natomiast infekcja wirusowa w ostrej fazie zakażenia stanowi podstawę do krótkotrwałego odroczenia szczepienia przeciw pneumokokom.

INNE: Szczepienia u kobiet w ciąży – czy można?

• Czy można zaszczepić dziecko, które ma alergie pokarmowe i wziewne?

Choroby alergiczne nie stanowią przeciwwskazania do szczepień. Jak w każdej chorobie przewlekłej, jej zaostrzenie stanowi czasowe przeciwwskazanie do szczepień, a po ustąpieniu objawów szczepienie należy kontynuować.

• Krąży opinia, że szczepionki przeciwko pneumokokom są mało skuteczne, bo chronią tylko przed kilkoma rodzajami bakterii, których jest ponad 90 rodzajów. Czy to prawda i czy warto szczepić?

Warto szczepić ponieważ bakterie Streptococcus pneumoniae, występujące w ponad 90 serotypach, nie są jednolite i tylko dwadzieścia kilka z nich powoduje inwazyjną chorobę pneumokokową (IChP), czyli zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakażenia krwi (sepsę) lub krwiopochodne zapalenie płuc. Serotypy bakterii występujące w szczepionkach w liczbie 10 lub 13 to właśnie te, które najczęściej powodują IChP, a wieloletnie doświadczenia krajów, które wprowadziły szczepienia powszechne, wskazują na znaczne zmniejszenie liczby zachorowań, a jednocześnie na wyeliminowanie występowania serotypów zawartych w szczepionkach.

• Czy jeśli dziecko za pół roku kończy 5 lat to czy warto je szczepić przeciwko pneumokokom?

Zakażenie pneumokokowe dotyczą także starszych dzieci i mogą występować u dzieci w wieku powyżej 5 lat, najczęściej jako pneumokokowe zapalenia płuc,  Jedna z dwóch szczepionek przeciwko pneumokokom może być stosowana w każdym wieku powyżej 6. tygodnia życia.

• Czy mogą wystąpić powikłania po szczepieniu? Jeśli tak to jakie?

Szczepienie przeciw pneumokokom może, podobnie jak inne szczepienia, wywoływać reakcje miejscowe i ogólne. Występują one w okresie 48 godzin po szczepieniu. Do objawów miejscowych należą zaczerwienienie, obrzęk i ból w miejscu podania szczepionki, a objawy ogólne to gorączka, niepokój, drażliwość, gorszy apetyt, zaburzenia snu. Najczęstszymi objawami jest drażliwość i płaczliwość, które zwalczamy poprzez podanie leków przeciwbólowych takich jak paracetamol lub ibuprofen. Jednak decydowana większość dzieci przechodzi szczepienia bez objawów niepożądanych.

• Czy choroby wywołane zakażeniem pneumokokowym są śmiertelne?

Inwazyjna choroba pneumokokowa (IChP) może powodować kalectwo (niedosłuch, upośledzenie rozwoju, porażenie nerwów czaszkowych, padaczkę, martwicę dystalną dłoni i stóp) lub/oraz zgony. Wg danych Krajowego Ośrodka Referencyjnego ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego (KOROUN) w Warszawie w roku 2015 w Polsce miało miejsce 185 zgonów wywołanych zakażeniem Streptococcus pneumoniae przy 700 zachorowaniach (współczynnik śmiertelności 35,8).