Rak jelita grubego zajmuje trzecie miejsce pod względem zachorowalności na nowotwory złośliwe, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet w Polsce. Choroba ta rozwija się wskutek niekontrolowanego wzrostu komórek w obszarze jelita grubego.
Wskazuje się, że nowotwór ten częściej dotyka mężczyzn niż kobiet (1, 2). Umiejscowienie guza w przewodzie pokarmowym, w tym przypadku w jelicie grubym, może mieć negatywny wpływ na odżywienie organizmu. W konsekwencji mogą występować niedrożności, zaburzenia procesu trawienia pożywienia czy wchłaniania składników odżywczych. Leczenie onkologiczne również może wywoływać powikłania – które utrudniają spożycie pokarmu – takie jak wymioty, nudności, zaparcia czy biegunki (3). Dowiedz się zatem, jak powinno wyglądać żywienie w nowotworze jelita grubego.
Jak powinno wyglądać żywienie w raku jelita grubego?
Zarówno sam nowotwór jelita grubego, jak i wdrożone leczenie przeciwnowotworowe mogą skutkować występowaniem działań niepożądanych, które wpływają na stan odżywienia chorego. W związku z tym warto zwrócić uwagę na odpowiednio dostosowane żywienie w raku jelita grubego, uwzględniające modyfikacje ogólnych zaleceń żywieniowych dla pacjentów onkologicznych. Należy pamiętać, że żywienie powinno być indywidualnie dopasowane do potrzeb danego pacjenta, jednak istnieją podstawowe zasady żywieniowe, które mogą okazać się pomocne w nowotworze jelita grubego (4).
W chorobach nowotworowych przewodu pokarmowego (w tym raku jelita grubego) codzienny jadłospis powinien opierać się głównie na zasadach diety łatwostrawnej. Oznacza to w głównej mierze, że wybierane pokarmy nie powinny obciążać przewodu pokarmowego i powinny być w łatwy sposób trawione (5). Poniżej znajdziesz najważniejsze wskazówki żywieniowe dla chorych zmagających się z nowotworem jelita grubego.
1. Wyeliminuj spożycie produktów tłustych, ciężkostrawnych
W tym również potraw wędzonych, smażonych czy peklowanych, a także ostrych przypraw. Produkty te dłużej zalegają w przewodzie pokarmowym, wpływając negatywnie na jego funkcjonowanie. Jest to szczególnie ważne dla chorych, którzy poddawani są radioterapii w obrębie brzucha czy miednicy.
2. Uważaj na produkty obfitujące w błonnik pokarmowy
Składnik ten wpływa pozytywnie na pracę układu pokarmowego, jednak jego spożycie w chorobach jelit powinno być ograniczone. Warto również zwrócić uwagę, że radioterapia w obrębie jamy brzusznej czy przebyta operacja chirurgiczna mogą mieć wpływ na występowanie dolegliwości po zwiększonym spożyciu błonnika, takich jak biegunki, wzdęcia czy kurczowe bóle brzucha. Wybieraj w tym czasie jaśniejsze pieczywo, rozgotowane płatki zbożowe czy drobniejsze kasze. Możesz wykorzystać też techniki kulinarne, które wpływają na lepsze przyswajanie błonnika, a także ograniczenie jego zawartości, takie jak przecieranie, rozdrabnianie czy rozgotowywanie.
3. Zwróć uwagę na odpowiednie spożycie białka i energii
W chorobie nowotworowej, w tym wśród pacjentów z rakiem jelita grubego, stwierdza się zwiększone zapotrzebowanie na białko i energię. Szczególnie istotne w codziennej diecie pacjenta onkologicznego jest białko, co wynika ze wzmożonej czynności układu immunologicznego, a także procesów naprawczych właściwych komórek, które uległy uszkodzeniu podczas leczenia. Warto więc zadbać o spożycie pełnowartościowego białka w postaci produktów pochodzenia zwierzęcego, takich jak produkty mleczne, ryby, mięso czy jaja. Pomocnym rozwiązaniem może okazać się również skonsultowanie z lekarzem uzupełnienia jadłospisu w żywność medyczną. Jej zastosowanie może pomóc w pokryciu zwiększonego zapotrzebowania na białko i energię. Przykładem może być wysokobiałkowy preparat Resource Protein oraz wysokoenergetyczny preparat Resource 2.0 Produkty te dedykowane są pacjentom onkologicznym niedożywionym lub zagrożonym rozwojem niedożywienia. Ich wdrożenie może mieć wpływ na poprawę stanu odżywienia.
4. Nie zapominaj o spożyciu warzyw i owoców
Powinny znajdować jak najczęściej na twoim talerzu. Sięgaj po delikatne i młode warzywa i owoce, a dojrzałe spożywaj po obraniu ze skórki. Możesz też wykorzystać domowe przeciery i soki. Dzięki temu twój organizm będzie je lepiej tolerował.
5. Pomocne może okazać się uzupełnienie diety kwasami tłuszczowymi omega-3 lub olejem rybim
Zgodnie z zalecaniami ESPEN (Europejskiego Towarzystwa Żywienia i Metabolizmu), możesz rozważyć wspomnianą suplementację w sytuacji, kiedy występuje u ciebie zagrożenie rozwojem niedożywienia, w zaawansowanym stadium nowotworu jelita grubego, podczas przyjmowania chemioterapii. Wskazuje się, że dodatek kwasów tłuszczowych omega-3 lub oleju rybiego do diety może mieć pozytywny wpływ na łaknienie i beztłuszczową masę ciała (4, 5).
6. W okresie okołooperacyjnym możesz rozważyć z lekarzem zastosowanie immunożywienia
Według ESPEN wskazane jest zastosowanie w okresie przedoperacyjnym diety immunomodulującej, która w swoim składzie zawiera kwasy tłuszczowe omega-3, argininę oraz nukleotydy. Są to składniki, które wpływają na pobudzenie pracy układu odpornościowego. Zalecenie to dotyczy w szczególności pacjentów onkologicznych, u którym planowane jest przeprowadzenie dużych operacji w obszarze jamy brzusznej, bez względu na ich stan odżywienia (6). Pomocne w tym przypadku może okazać się skonsultowanie z lekarzem zastosowania produktu Impact Oral. Jest to jedyny preparat na rynku, który zawiera zestaw 3 wspomnianych immunoskładników. Produkt ten odznacza się również zwiększoną ilością białka oraz kalorii. Uzupełnienie diety preparatem Impact Oral może mieć zatem pozytywny wpływ na stan odżywienia przed operacją, a także poprawę procesu gojenia ran czy zmniejszenie powikłań po operacji.
Piśmiennictwo:
- Didkowska J., Wojciechowska U., Olasek P., dos Santos F. C., Michałek I. 2021. Nowotwory złośliwe w Polsce w 2019 roku. Warszawa, Krajowy Rejestr Nowotworów, Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy.
- Medycyna Praktyczna. 2017. Rak jelita grubego. Pobrany 09.11.2022 r., z https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/88022,rak-jelita-grubego
- Jarosz M., Sajór I. 2017. Żywienie a choroba nowotworowa. Poradnik dla pacjentów i ich rodzin. Warszawa, PRIMOPRO.
- Lewandowska A., Religioni U., Czerw A., Deptała A., Karakiewicz B., Partyka O., Pajewska M., Sygit K., Cipora E., Kmieć K., et al. Nutritional Treatment of Patients with Colorectal Cancer. Int. J. Environ. Res. Public Health 2022; 19, 6881.
- Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej. Dieta lekkostrawna. Pobrany 09.11.2022 r., z https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-lekkostrawna-2/
- Kłęk S. Leczenie żywieniowe w onkologii. Onkologia w Praktyce Klinicznej 2011; 7(5): 269-73.
Żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować pod kontrolą lekarza. Resource Protein – do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia, któremu może towarzyszyć zwiększone zapotrzebowanie na białko. Resource 2.0 – do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia. Impact Oral – do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia lub ryzyku niedożywienia u pacjentów chirurgicznych w okresie okołooperacyjnym.