Spis treści
Szkliwo – twarde, ale kruche
Szkliwo to zewnętrzna powłoka, która powleka zębinę w obszarze korony zęba. Przy naszych dobrych nawykach może służyć nawet kilkadziesiąt lat. Za jego wytrzymałość odpowiada wysoka, bo prawie 96 proc. zawartość minerałów, które stanowią barierę przed erozyjnie działającymi kwasami i bakteriami, a także izolują przez wpływem zmiennych temperatur czy chemikaliów. Jednak paradoks szkliwa polega na tym, że jest jak porcelana – tak samo jak twarde, jest ono kruche. Gdy więc uszkodzimy tę powłokę, a równowaga minerałów zostanie zachwiana, może dojść do erozji szkliwa.
– Erozja szkliwa to utrata tkanek twardych zęba i dotyczy jego wierzchniej warstwy, która pokrywa ząb, czyli szkliwa. Symptomy schorzenia są różne w zależności od etapu jej zaawansowania. Na początku są to nadwrażliwość, matowe fragmenty szkliwa czy przebarwienia, zaś przy znacznej erozji może dojść do pęknięć szkliwa, powstania wgłębień i silnej nadwrażliwości, wtedy objawy zaczynają obejmować również zębinę – mówi dr Monika Stachowicz, stomatolog z Centrum Leczenia i Profilaktyki Paradontozy Periodent w Warszawie.
Najczęstsze objawy erozji szkliwa
– nadwrażliwość – szkliwo zużywa się stopniowo, a co za tym idzie ząb reaguje bólem na gorące lub zimne potrawy oraz słodkie produkty,
– przebarwienia – zęby stają się coraz bardziej żółte, ponieważ szkliwo jest cieńsze, a zębina coraz bardziej odsłonięta,
– zaokrąglony kształt zębów, szczególnie krawędzi zębów siecznych – szkliwo ulega erozji, co wpływa na ich nieregularny kształt,
– przezroczystość – zęby przednie, szczególnie w okolicach ich krawędzi stają się przezierne,
– spękanie, bruzdy, wgłębienia – zęby przy krawędziach mogą stać się spękane, chropowate.
Przeciwdziałanie tym konsekwencjom jest istotne, ponieważ szkliwo nie posiada żywych komórek, a więc nie ma zdolności regeneracji. Raz uszkodzone, np. naruszone czy utracone, nigdy się już nie odbuduje. Takie zęby są bardziej narażone na próchnicę, uszkodzenia mechaniczne, kruszenie, pęknięcia czy przebarwienia.
INNE: Co dentysta wie o tobie zaglądając do buzi
Kwas lubi szkliwo
Co szkodzi szkliwu? Do erozji dochodzi, gdy na szkliwie zębów osadzają się kwasy. Te obniżają pH w jamie ustnej i rozmiękczają szkliwo powodując jego stopniową demineralizację, czyli utratę cennych składników mineralnych. Uważa się, że przy pH w jamie ustnej poniżej 4,5 hydroksyapatyty, czyli związki chemiczne tworzące szkliwo, zaczynają się rozpuszczać.
Zwykle wapń zawarty w naszej ślinie wspomaga codzienną regenerację zębów, ale przy dużej ilości kwasów, procesy remineralizacji są zaburzone i dochodzi do uszkodzeń szkliwa. Kwasy mają wiele źródeł, najczęstsze to:
- napoje gazowane, izotoniczne, energetyczne – zawierają duże ilości kwasów, np. fosforowego.
- soki owocowe (niektóre kwasy z owoców mają silniejsze działanie niż kwas akumulatorowy).
- alkohol – wino, zarówno białe, jak i czerwone wysusza śluzówkę jamy ustnej oraz posiada pH pomiędzy 2,9-3,5, czyli działa erozyjnie na szkliwo.
- kwaśne potrawy – np. ocet, marynowane produkty, sos pomidorowy, taka żywność bogata w kwasy obniża pH w jamie ustnej, rozmiękcza szkliwo i coraz bardziej je rozpuszcza.
- słodycze i skrobia – cukier obecny w słodkich produktach czy napojach wpływa na większą produkcję kwasów.
- leki i suplementy – np. aspiryna, leki przeciwhistaminowe, witaminy rozpuszczalne w tabletkach, które „musują”.
- refluks żołądkowo-przełykowy – kwasy żołądkowe cofają się do przełyku, skąd trafiają do jamy ustnej, tam powodują charakterystyczną erozję od wewnętrznej strony.
- bulimia – przy tym zaburzeniach odżywiania również cierpią zęby, ponieważ chory doprowadza się do wymiotów, a kwaśna treść żołądkowa, podobnie, jak przy refluksie, niszczy zęby. Najbardziej narażone na erozję są w tym wypadku powierzchnie żujące i policzkowe zębów oraz powierzchnie podniebienne siekaczy oraz w przestrzeniach poddziąsłowych.
- ciąża – sprzyja częstym wymiotom.
- przewlekły alkoholizm.
Zmień swoje nawyki a zęby będą zdrowe
Najlepszym działaniem jest profilaktyka, czyli unikanie czynników ryzyka, przede wszystkim dużego spożycia kwasów. Z tego powodu należy ograniczyć konsumpcję napojów gazowanych, izotonicznych oraz energetycznych, które są najbardziej zabójcze dla szkliwa. Warto również unikać nadmiernej suchości w jamie ustnej, która sprzyja erozji szkliwa. Co warto zmienić?
– Gdy pijemy lub jemy produkty bogate w kwasy używajmy słomki lub pamiętajmy, aby przynajmniej 30 minut odczekać z myciem zębów. Szkliwo po kontakcie z kwasami z jedzenia jest rozmiękczone i podwójnie narażone na podrażnienia, dlatego szczotkując zęby od razu wcieramy kwasy jeszcze głębiej. Gdy nie mamy pod ręką szczoteczki i pasty z aminofluorkiem, przepłuczmy usta wodą mineralną, aby zneutralizować działanie kwasów lub stosujmy gumę do żucia z ksylitolem. Żucie gumy nawet 10-krotnie pobudza produkcję śliny, która jest bardzo ważna – w delikatny sposób remineralizuje szkliwo i przywraca naturalne pH w ustach – doradza stomatolog.
INNE: Boisz się dentysty? Pomogą ci techniczne nowinki
Na początku erozja może być niezauważalna, dlatego najlepiej kontrolować zęby u dentysty. W przypadku umiarkowanej erozji szkliwa warto zdecydować się na profesjonalny zabieg fluoryzacji w gabinecie, który wzmocni zęby, zremineralizuje je i zredukuje ryzyko patologii. Gdy jednak stopień erozji jest zaawansowany, jedyną metodą przywrócenia estetyki mogą być licówki, które zamaskują przebarwienia i bruzdy, nadadzą zębom pożądany kształt i wzmocnią je. Z problemami gastrycznymi trzeba udać się do gastrologa, który zaordynuje odpowiednie leczenie przyczynowe.